21 februari was het de dag van de internationale moedertalen. Deze dag is in het leven geroepen door UNESCO en staat in het teken van zowel de taalkundige als de culturele diversiteit, zo ook meertaligheid. Ook ons kleine land kent verschillende moedertalen en dialecten.
Wij zetten vandaag de Friese taal in het zonnetje door 11 boeken in het Fries voor jou op een rij te zetten.
Vrees niet als je geen Fries kunt lezen, want de blog is geschreven in het Nederlands.
Als je nieuwsgierig bent geworden naar de boeken, klik dan op de afbeelding voor de gehele boekentip.
1. Tomke – seizoenen
Welk seizoen is jouw favoriet?
Tomke beleeft allerlei avonturen. In deze vier boekjes beleeft hij er ieder seizoen 1. In de lente gaat Tomke bloemen plukken voor Kornelia. Maar dan opeens ziet hij een bij. Help! Gelukkig is daar imker Jan die meer kan vertellen over de bijzondere dieren. Wanneer de zomer aanbreekt gaat Tomke op vakantie op de camping, samen met Romke en Kornelia. Er is ontzettend veel te doen, maar het allerleukste is slapen in een èchte tent! In de herfst komt Yana Yu langs met een paar pompoenen, waar ze het huis mooi mee kunnen versieren. Maar… er is toch nog veel meer te zien en te vinden? Daarom neemt Kornelia ze mee naar het bos. Daar vinden ze nog eikels en kastanjes. En wauw, al die kleuren van de bladeren! Maar… die bladeren, daar kun je toch ook allerlei dingen mee doen? En als laatste breekt de winter aan en ligt er ijs op de vijver. Tomke weet al heel goed wat hij wil gaan doen: schaatsen! Alleen… hij wiebelt een beetje. Hoe moet dat nu?
Tomke is een begrip bij de peuters en zo’n prachtige cassette met boeken kan dan ook niet ontbreken. Ieder seizoen krijgt een eigen plekje met aspecten die typerend voor het seizoen zijn.
2. By beppe útfanhûs
Heb jij wel eens heimwee (gehad)?
Mama moet weg en Maaike gaat bij oma logeren.
Oma vindt van alles uit, maar hoe later het wordt, hoe meer Maaike haar moeder mist. Oma weet raad, maar nu kan oma zelf niet meer slapen…
In dit prentenboek komt een, voor de kinderen, herkenbare situatie naar voren, namelijk logeren bij oma. Dit kan enorm leuk zijn, maar soms ook wel een beetje spannend. En misschien komt heimwee ook wel om de hoek kijken, net zoals bij Maaike. Oma probeert van alles: koekjes bakken, verstoppertje spelen in de tuin en voorlezen. Maar toch blijft de gedachte: “Ik wil naar mama.”. Gelukkig heeft Oma een oplossing bedacht. Maar of dat voor oma ook gunstig uitpakt is nog maar de vraag.
Een lieflijk prentenboek voor iedereen vanaf 3 jaar.
3. Prinses Pompebledsje
Kom jij ontdekken wie of wat er in de prachtige, schitterende parel zit?
De koning en de koningin krijgen van Fee Foekje een prachtig cadeau omdat ze haar hebben geholpen nadat Fee Foekje pecht heeft gehad. De koning en de koningin krijgen een prachtige parel die schittert in het maanlicht en waar een verrassing in zit. Maar… dan wordt de parel gestolen. De koning en de koningin vragen zich af waar de parel is gebleven en wat er in zou hebben gezeten… Als lezer volgen we de parel en ontdekken we al snel wat de verrassing is.
Wanneer je dit boek opent, waan je je meteen in een sprookje. Niet alleen in het verhaal, maar ook zeker in de illustraties. Het is een mix van knippen en plakken, samen met kleurpotloodtekeningen. Zoals de titel van het boek al zegt, heeft het waterblad (pompeblêd) een rol in het verhaal. Het pompeblêd is zeer herkenbaar voor èn in Friesland, denk maar aan de Friese vlag waarop zeven rode pompeblêden staan.
Dit lieflijke prentenboek, met prachtige illustraties, is geschreven voor iedereen die houdt van sprookjes. Vanaf 4 jaar.
4. Sipke komt op stoom
Het mooie, oude stoomgemaal blaast wolken witte mist.
Vandaag mag Sipke met opa mee, want die is machinist.
Er is werk aan de winkel voor de kleine spitsmuis Sipke en zijn opa: het is hoog water in Fryslân, dus het Woudagemaal moet worden ingezet om het water weg te pompen. Opa Spitsmuis weet gelukkig precies hoe het stoomgemaal werkt. Maar… het pompen komt maar niet op gang! Waar kan dat nou aan liggen? Sipke gaat op onderzoek uit.
In de bekende Gouden Boekjes-reeks is er nu een deel dat gaat over het oudste, nog werkende, stoomgemaal ter wereld namelijk het Ir. D.F. Woudagemaal. In deze serie over Sipke verschenen nog 5 boekjes, allemaal tweetalig.
Heel interessant voor nieuwsgierige kinderen vanaf een jaar of 4.
5. It bijeboek
Wist jij dat er ongeveer 20.000 verschillende bijensoorten zijn?!
Al zo’n 100 miljoen jaar leven er bijen op onze planeet. Ze waren er zelfs al eerder dan sommige dinosaurussen! Bijen zijn dan ook insecten die ontzettend belangrijk zijn voor de aarde. Waarom? Nou, er is een bijzondere relatie tussen de bijen en onze planten. Maar… heel veel bijen verdwijnen en dat is geen goed teken. Het wordt dan ook tijd om meer te leren over de wereld van de bijen en waarom er steeds minder bijen zijn.
It bijeboek is een enorm kleurrijk boek waarin je wordt bedolven onder informatie over de bijen. Je leert waar honing vandaan komt, wat er in een bijenkast gebeurt, wat bijen zo bijzonder maakt en wat wij kunnen doen om de bijen te helpen. En dit allemaal met hele duidelijke illustraties.
Als je meer wilt weten over de bij en hoe je een bijvriendelijke tuin kunt maken, dan moet je echt dit boek lezen! Voor iedereen vanaf 5 jaar.
6. Abe en de aardichman
Is het nou verbeelding of toch werkelijkheid?
We maken kennis met Abe, die gaat verhuizen naar een huis met een grote, ietwat verwilderde tuin. Al snel ziet hij een meisje, zijn buurmeisje. Maar zodra Abe haar ziet, verstopt hij zich onder een struik. Abe is namelijk bang. In zijn vorige woonplaats werd Abe geplaagd, noem het gerust pesten. Daarom is Abe bang. Bang dat het nu ook weer zal gaan gebeuren. Hij komt er al snel achter dat hij niet alleen onder de struik zit. Er is namelijk ook een klein bruin bultje met een zware bromstem èn wapperende handjes. Het bultje komt ook nog eens in beweging! Wat is dat toch? En wat wil het buurmeisje van hem?
De illustraties, gemaakt door Yke Reeder, zijn op een bijzondere manier tot stand gekomen. Namelijk door eerst een verfafdruk te maken van een prop. Vervolgens zijn de details tot leven gekomen! Er valt dan ook veel te zien en te ontdekken.
Een warm, origineel en bijzonder verhaal over een klein jongetje die al veel heeft meegemaakt en toch zijn angst durft en weet te overwinnen. Voor iedereen die net zo dapper is als Abe vanaf 5 jaar. En geloof me… je sluit Abe direct in je hart!
7. Jorrit en Philo bejinne in klup 
Wat voor soort club zou jij willen oprichten?
Jorrit en Philo zijn vrienden, de beste vrienden, en dat zijn ze al heel lang. Ze zitten op dezelfde school en spelen bijna iedere dag met elkaar. Daarnaast vinden ze ook vaak dezelfde dingen leuk, zoals buiten spelen of fietsen. Maar op een dag vinden ze een dood vogeltje op de stoep. Jorrit en Philo vinden dat ze daar iets mee moeten doen en daarom beginnen ze, vol enthousiasme, een vogelclub “It fearke”. Maar… honden zijn ook leuk, dus komt er een hondenclub “It sturtsje”. Want honden kun je uitlaten en daar kun je heel hard mee rennen. En wist je dat auto’s ook ontzettend leuk kunnen zijn? Dan raad je het al… “De autoklup”.
Per club worden er verschillende verhalen verteld, maar er loopt wel een rode draad door het boek. Vandaar dat ik ook zou aanraden om gewoon bij het eerste hoofdstuk te beginnen. Het boek heeft een prettig lettertype en kleurrijke illustraties, gemaakt door Natascha Stenvert. Soms zijn de tekeningen paginagroot en soms is het een detail tussen de tekst.
Wil jij graag een club beginnen met je vriend(in) of ben je benieuwd naar de avonturen van Jorrit en Philo? Dan is dit boek echt iets voor jou! Het boek is voor iedereen vanaf 7 jaar.
8. Heech Tymo, sjoch omheech
Hoever ga jij voor het geluk van je moeder?
Tymo zijn moeder is een vrouw zonder man, al denkt ze dat ze misschien wel een hele leuke nieuwe vriend gevonden heeft. Zijn naam is Ferdy en hij heeft en kanariegele auto en ligt de hele dag op de bank. Dat is wel de bank waar Tymo zo graag zit te gamen. Daarom wil Tymo ervoor zorgen dat Ferdy zo snel mogelijk weggaat. Maar tegelijkertijd wil hij ook een leukere vriend vinden voor zijn lieve moeder.
Op een dag komt er een nieuwe jongen, Elmar, bij Tymo in de groep. Hij heeft een vader zonder vrouw en is een kunstenaar die beelden maakt zo groot als reuzen! Zou Tymo zijn moeder zo’n vriend willen? Maar al snel komt Tymo erachter dat het niet allemaal zo makkelijk gaat.
Heech Tymo, sjoch omheech is een liefelijk boek met waardevolle thema’s zoals ontdekken wie je zelf bent, het ontdekken en doorbreken van grenzen en over liefde en verlies. In 2019 was dit boek genomineerd voor de Simke Kloostermanprijs.
Het kan zijn dat je de beelden op de voorkant van het boek herkent! Deze twee beelden staan namelijk bij Holwerd, te kijken naar de Waddenzee.
9. Bartele Bûse
Wat bewaar jij in je broekzak(ken)?
Bartele is een jongetje met ontzettend veel fantasie. Hij hoeft maar iets tegen te komen en hij kan er een heel verhaal bij verzinnen. Dit hoeven maar kleine dingen te zijn zoals een paperclip, schroef of elastiekje. Deze voorwerpen bewaart hij, als ware schatten, in zijn broekzak (bûse).Thuis begrijpen ze Bartele niet zo goed en vinden ze het maar rommel, maar Skelte begrijpt hem wel. Hij is namelijk een kunstschilder en Bartele is dan ook vaak bij hem te vinden. Ze hebben het over de meest mooie verhalen zoals koning Klomsk van Kjeldmanië, Stookstokke Styntsje en over de vijf rovers op Fiifrôvershoek.
Bartele Bûse is een klassieker in de Friese jeugdliteratuur en wordt sinds 2000 weer uitgegeven (vierde druk).
Ben jij benieuwd naar de verhalen van Skelte en wat Bartele allemaal in zijn zakken bewaart? Dan is dit boek écht iets voor jou! Voor iedereen vanaf 7 jaar.
10. Silke en Miss Dee 
Stap in dit warme, drietalige, verhaal en omarm zowel Silke als Miss Dee.
Silke woont in een klein dorpje op een boerderij. Iedere dag staat ze bij de bushalte, net buiten het dorp, te wachten op de bus om naar school te gaan. Helaas heeft Silke het niet gemakkelijk op school. Leren kan ze ontzettend goed, maar ze wordt vaak gepest door twee meisjes uit haar klas. Wanneer ze op een dag mag schuilen in een krantenhuis, ontstaat er een bijzondere vriendschap met de oude Miss Dee. Miss Dee is in Engeland geboren en woont samen met haar hond en kat dichtbij de bushalte. De mensen vinden haar een beetje raar, want ze verzamelt van alles en nog wat. Er liggen stapels kranten in het hele huis en er hangen zelfgemaakte gordijnen van krantenpapier voor de ramen!
Miss Dee leert Silke een hele belangrijke levensles: sterk in het leven staan, to be strong! Maar… wat nou als Miss Dee teruggaat naar Engeland?
Silke en Miss Dee is niet alleen een Friestalig boek! Het is namelijk een drietalig boek: Nederlands, Fries en Engels. Voor iedereen die wil weten waarom Miss Dee zoveel kranten verzamelt vanaf 10 jaar.
11. It neidiel fan ‘e twifel
Actueler dan dit kan bijna niet!
Bas heeft het niet gemakkelijk gehad voordat hij voor een uitwisselingsproject naar Italië gaat. Daar heeft hij het prima naar zijn zin en al snel wordt hij verliefd op de mysterieuze Julia. Maar dan gebeurt het… het Coronavirus grijpt flink om zich heen en de buitenlandse studenten moeten per direct met het vliegtuig naar huis. Want niet snel daarna zullen de vluchten van Italië naar Nederland stoppen. Maar kan Bas zijn grote liefde zo achterlaten, net nu ze haar geheimen aan hem heeft verteld? En hoe zit het eigenlijk met zijn eigen verleden?
Actueler dan deze jeugdroman kan bijna niet. We kunnen ons allemaal goed herinneren wat de impact van Corona op ons is geweest. Hierdoor kun jij je, als lezer, goed inleven in de gevoelens van Bas.
It neidiel fan ‘e twifel is bekroond met de Simke Kloostermanprijs 2022 als beste kinder- of jeugdboek. Daarnaast is het boek opgenomen in de selectie van de White Ravens 2022. Dit zijn aanbevelingen voor bijzondere boeken uit de wereld van de internationale kinder- en jeugdliteratuur.
In deze blog hebben we vooral Friese boeken genoemd, die geen vertaling uit het Nederlands zijn.
Natuurlijk zijn die er ook! Denk maar aan Rûpke nea genôch, de Goargels en Buorman Brombear.
